Joxe Gabilondo, azken danbolinteroa

Udalak kontratatuta, txistulari banda osatuz, aritu zen azken danbolinteroa Joxe Gabilondo izan zen. Urretxun jaio zen 1909. urtean eta, gutxi gora behera, 20ko eta 30eko hamarkadetan eta 40koaren hasieran egin zituen danbolintero lanak. Musika ikasketak Toribio Navarrorekin egin zituen, organista eta musika bandako zuzendaria izan zenarekin, eta txistua jotzen, berriz, Kandido Agirreurretak erakutsi zion. Hain zuzen ere, Kandido bera zen herriko danbolinteroa Joxe ikasletzat hartu zuenean. Ondoren, biek elkarrekin osatu zuten txistulari banda urte askotan eta, Kandidok utzi zuenean, Miguel Martinez de Lezeak hartu zuen haren lekua. Urte batzuk geroago, Joxe Mari Azkarate, Paulo Orthous, Juan Aranburu eta Martin Zenekorta Tximista ere izan zituen lagun. Atabala jotzen, aldiz, Andres Potxolo, Isidro Jauregi eta Martin Grandes aritu ziren.

Udaleko danbolintero gisa, igandero jo behar izaten zuen: goizetan kalejira eta arratsaldeetan dantzarako piezak Iparragirre plazan edo arkupeetan, musika bandarekin txandakatuz, egiten zuten erromerian. Horrez gainera, herriko festa eta egun seinalatu guztietan kalejirak egiten zituzten: San Joanetan, Santa Anastasiatan, San Martinetan, Santa Lutzitan, Gabonetan...

1942eko urtarrilean eskutitza bidali zuen udaletxera eta txistulari bandak urte hartan izango zituen baldintzak negoziatzen aritu zen agintariekin. Joxek berak, Juan Aranburuk eta Martin Grandesek osatzen zuten orduan txistularien banda eta honako hau proposatzen zion alkateari: igande eta jai egun guztietan kalejira egingo zutela herriko kaleetan goizeko bederatziak eta erdietan hasita; ondoren, musika banda arituko zen igande eta jai egunetan dantzarako piezak joko zituztela pilotalekuan, bandarekin txandakatuz; dantzarako saio horiek ez zituztela joko ez Santa Anastasia egunean ezta Santa Lutzi egunean ere, egun horietan kalejirak joko baitzituzten; eta horietatik aparte, beste noizbait jo behar izanez gero, apartekotzat hartuko zituztela saio haiek. Honengatik guztiagatik, hileko 140 pezetako soldata eskatzen zion Udalari banda guztiarentzat.

Handik egun gutxira jaso zuen Udalaren erantzuna. Proposamenarekin ados agertu ziren baina bi kontu aldatu nahi izan zituzten: Santa Anastasiatan eta Santa Lutzitan tarteren batean dantzarako piezak joko zituztela eta hileko soldata 125 pezetakoa izango zela hirurentzat.

Ez dakigu zihur urte hartan Udalaren baldintzak onartu ote zituzten Joxek, Juanek eta Martinek; bai, ordea, handik urte gutxira, 1947an hain zuzen ere, ez zegoela txistulari bandarik Urretxun. Halaxe erantzun zion behintzat Udalak Falangeari, uztailaren 18ko jai egunerako Donostian egingo zuten alarderako txistulariak eskatu zituztenean. Hain zuzen ere, bi urtetan gutxienez, 1947an eta 1948an, eskatu zuen Falangearen Gipuzkoako delegazioak Urretxuko txistulari banda Donostiara joan zedila uztailaren 18ko jai eguneko ospakizunetan parte hartzeko. 1947koan, bereziki, Joxe Gabilondo bertaratu zedila eskatzen zuten. Udalak, ordea, esan bezala, txistularien bandarik ez zegoela herrian erantzun zuen, aspaldi desegin zela.

1947ko eskutitz horretan, gainera, kontzertuan eta kalejiran jo behar zituzten piezak aipatzen dituzte: Guridiren Mendiko Soinuak alborada, Monzonen Bergara minuetoa eta Urteagaren Iztillargi biribilketa agertzen dira egitarauan, besteak beste. Aipatzekoa da, gainera, Agur Jaunak joaz amaitu zutela urte hartan Falangeak antolatu zuen kontzertua.

Baina txistulari bandako zereginetatik aparte, elkarteek eta partikularrek ere deitzen zioten Joxeri antolatzen zituzten txangoak, ekitaldiak edo ospakizunak alaitu zitzan. Eta garai hartan herrian sortu ziren dantza taldeentzako jotzen ere ibili zen. Argazkian Miguel Urainek sortutako dantza taldearekin agertzen da. 1932. urtea zen eta Jose San Pedro atabalaria izan zuen lagun. 

1993ko Santa Anastasietako kontzertuan omenaldia egin zion Urretxuko Txistulari Taldeak Joxe Gabilondori; Inazio Barriori, Jesus Segurolari eta Ramon Esnaolari bezalaxe. 84 urte zituen orduan eta osasunez nahikoa pattal zebilen; ondorioz, ezin izan zuen kontzertuan egon eta haren seme-alabek jaso zuten txistulari taldearen oroigarria.

Hainbeste urtetan Urretxun txistu soinua zabaldu izana eskertu nahi izan zitzaion omenaldi harekin eta hauxe da horretarako idatzitako eta kontzertuan abestutako bertsoa:

Urte askotan jo izan duzu
txistua edo ttunttuna,
Urretxu osoan ez da baztarrik
zuk alaitu ez duzuna.
Lo zegoena esnatu duzu
zortziko doinu kuttunaz,
horregatikan entzun ezazu
hemen esaten duguna:
guretzat maixu ta lagun zara,
maitatuko zaituguna.

Handik lau urtera, 1997ko ekainaren 8an, hil zen 88 urte zituela.